به کارگیری مدل تعادل فضایی در تحلیل وضعیت تجارت پسته در ایران

با وجود مشکلات زیاد در زمینه کشت، بازاریابی، بازار داخلی و خارجی محصول پسته، از عمده ترین دلایل تولید محصول پسته در ایران می توان به وجود شرایط اقلیمی مناسب در برخی مناطق کشور برای پرورش آن و همچنین ارزآوری بالای این محصول به عنوان یک محصول تجاری نام برد. بنابراین با توجه به اینکه پسته یکی از مهمترین محصولات کشاورزی است که ایران در تولید آن دارای مزیت نسبی بوده و یکی از اصلی ترین اقلام تشکیل دهنده ی سبد صادرات غیرنفتی ایران می باشد، بهینه سازی تجارت داخلی و خارجی آن می تواند نقش عمده ای در افزایش رفاه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان محصولات کشاورزی ایران داشته باشد. هدف از انجام این مطالعه ارائه یک الگوی بهینه برای تولید، مصرف، تجارت داخلی و خارجی پسته ی استان ها به نحوی است که با اجرایی شدن آن بیشترین رفاه خالص اجتماعی ممکن، حاصل گردد. به این منظور از یک مدل تعادل فضایی استفاده شده است. بر مبنای نتایج این پژوهش بهینه سازی تجارت داخلی و خارجی پسته مطابق الگوی پیشنهادی موجب کاهش 64 درصدی هزینه های حمل و نقل و افزایش 0/3 درصدی رفاه کل جامعه می گردد. بهبود زیرساخت های حمل و نقل و در نتیجه کاهش هزینه های حمل و نقل سبب تغییر وضعیت مصرف و تولید پسته و در نتیجه تغییرات رفاهی متفاوت در استان ها می گردد به طوری رفاه کل در کشور حدود 2/5 میلیارد ریال افزایش خواهد یافت و استان هایی نظیر خراسان رضوی، آذربایجان غربی و یزد از بهبود زیرساخت های حمل و نقل شاهد سود بیشتری خواهند بود. از این میان افزایش رفاه کل در استان آذربایجان غربی بدلیل افزایش رفاه مصرفی و بالا رفتن رفاه در استان های خراسان رضوی و یزد به خاطر بالا رفتن رفاه تولیدی است. همچنین نتایج نشان داد افزایش بازدهی هر واحد صادرات پسته به کشورهای متقاضی که سیاست های سخت گیرانه ای برای واردات پسته دارند سبب می گردد ایران بازارهای هدف بیشتری را پوشش دهد. ایجاد یک بازار متمرکز نظیر بورس نیز سبب خواهد شد به تعداد بازار مصرف استان های خراسان رضوی و یزد افزوده شود و صادرات از استان تهران نیز حدود 12 درصد افزایش یابد. لذا با توجه به نتایج حاصله پیشنهاد می گردد دولت و سازمان های مربوط به کشاورزی و صنایع غذایی، با اتخاذ سیاست هایی نظیر بهبود شرایط حمل و نقل، اصلاح نظام قیمت گذاری، توجه به استانداردهای بازار بین المللی و راه اندازی بازاری نظیر بورس برای رفع مشکلات بازار پسته از مراحل کاشت تا تجارت خارجی قدم بردارند تا ضمن کاهش هزینه ها، رفاه کل حاصل از تجارت داخلی و خارجی پسته نیز به حداکثر برسد.